Temel Linux Komutları

Sistem

Komut	Açıklama
uname -a	Sistem bilgisi(çekirdek sürümü, tarihi ve mimarisi)
uname -r	Çekirdek sürümü
uptime	Sistemin ne kadar zamandır açık olduğunu ve yükü gösterir
hostname	Sistem adı
last reboot	Son kapanma listesi çalışma düzey değişikliği dahil
date	tarih hakkında bilgi verir
cal	takvim
w	hangi kullanıcı o anda hangi komutu çalıştırdığını görürüz.
whoami	o anki kullanılan kullanıcı adını verir
finger mertcan	Kullanıcı hakkında bilgi verir
echo "user:passwd" \| chpasswd	Tek satırda parola yenilemek

Donanım

Komut	Açıklama
dmesg	Kernel mesajlarını verir
cat /proc/cpuinfo	İşlemci hakkında bilgi verir
cat /proc/meminfo	Bellek(RAM) hakkında bilgi verir
cat /proc/interrupts	CPU Çekirdek sistem kesme listesi
lshw	Sistemin donanım konfigurasyon bilgileri
lsblk	Disk Bölümleme tablosu
free -m	Sistemde kullanılan ram bilgisi
lspci -tv	PCI cihazlarını listeler
lsusb -tv	USB cihazlarını listeler
dmidecode	BIOS donanım bilgisi
hdparm -i /dev/sda	disk hakkında bilgi verir
hdparm -tT /dev/sda	kullanılan disk için okuma hız testi
badblocks -s /dev/sda	Ulaşılamayan block tespiti

Kullanıcılar

Komut	Açıklama
id	kullanıcı id bilgisi
last	sisteme en son giriş yapmış kullanıcıların bugünden geriye doğru listesi
who	sisteme kayıtlı kullanıcılar
groupadd	sisteme yeni bir grup oluşturur
useradd mertcan	sisteme bir kullanıcı ekler
userdel mertcan	sistemden bir kullanıcı siler
usermod	kullanıcı izinlerini değiştirme

Dosya

Komut	Açıklama
ls -la	dosyaları listeler (a gizli olanlar, l detaylı)
pwd	mevcut dizin
mkdir	dizin oluşturma
rm	Dosya sil
rm -r	Dizin sil
rm -f	zorlayarak sil
rm -rf	dizini silmeye zorla
cp	dosyayı kopyala
cp -r home1 home2	home1 isimli dizini home2 ye taşı yoksa kopyala
mv	dosyaları taşıma
ln -s "/home/mertcan/bgpdump" /usr/local/bin	bin klasörüne bgpdump uygulaması için kısayol oluşturur
touch	dosya oluştur
cat	dosya içeriğinin tümünü oku
more	dosyanın içeriğini sayfalayarak göster
head	dosya içeriğinin ilk 10 satırını göster
tail	dosya içeriğinin son 10 satırını göster
tail -f	dosyanın içeriğinin son 10 satırını anlık göster

İşlem

Komut	Açıklama
ps	Çalışan süreçler
ps aux \| grep program adı	tüm telnet süreçlerinin id bilgisi
pmap -x PID	İşlemin bellek haritası
top	Temel sistem durumu, çalışmakta olan süreçler ne kadar bellek/işlemci kullandıkları
kill	işlemi bitir
killall	bütün işlemleri bitir
pkill -f telnet	işlemi bitir
bg	durdurulmuş işleme arkaplanda devam et
fg	arkaplanda yapılan işlemi ön plana getir

İzinler

Komut	Açıklama
chattr +i dosyaadı	dosyalar silinemez dokunulmaz olur
chattr -i dosyaadı	dokunulmazlığını kaldırma
chattr +a dosyaadı	Varolan satırları korur, altına satır eklenmesine izin verir.
lsattr dosyaadı	chattr komutu geçerli olmuşmu diye kontrol edilir
chmod 777	her şey okunabilir, yazılabilir ve çalıştırılabilir.
chmod 644	sadece okunabilir
chmod 755	sadece sahibi okur, yazar ve çalıştırılabilir.
chown owner-user	dosyanın sahibini değiştirir
chown owner-user:owner-group	dosyanın sahibini ve grubunu değiştirir
chown -R kullanıcıadı:kullanıcıadı dizin/dosya	kullanıcıya dizinleriyle birlikte erişim izni verir

Ağ

Komut	Açıklama
ip addr show	Tüm network interfaceslerini listeler ve ip adreslerini gösterir
ip address add 192.168.0.12 dev enp4s0	belirtilen interfaces ip adresi ekler
ip link set <interface> up	Ağ arayüzünü aktifleştirir
ip link set <interface> down	Ağ arayüzünü pasifleştirir
ethtool enp4s0	ethernetin durumu hakkında bilgi verir
ping 192.168.0.12	ip adresine echo isteği atar
dig mertcangokgoz.com	Alan adı hakkında DNS bilgilerini verir
dig -x	geriye doğru arama işlemi
host mertcangokgoz.com	host adını alıp makine adına bakar
hostname -i	yerel ip adresini gösterir
wget https://mertcangokgoz.com/test.bin	dosya indirir
netstat -tupl	aktif dinlenilen portları listeler
ip a	Bilgisayardaki bulunan interfaces elemanlarını listeler
echo "1" > /proc/sys/net/ipv4/ip_forward	IP Yönlendirmeyi aktif eder, sistemi routere çevirir.
echo "1.1.1.1" > /etc/resolv.conf	Sistem Cloudflare DNS kullanır.

Arşivleme

Komut	Açıklama
tar -cf homebackup.tar home	homebackup.tar adlı bir arşiv dosyası oluşturur
tar -xf homebackup.tar	homebackup.tar adlı arşivi ayrıştırır
tar -czf homebackup.tar.gz home	gzip sıkıştırması kullanılarak arşiv oluşturur
gzip home	home.gz olarak arşiv dosyası oluşturur
unzip abc.zip	Zip dosyasını çıkartır.
zipgrep *.txt abcd.zip	Zip içerisinde txt dosyalarını arar
tar xjf archive.tar.bz2	tar.bz2 dosyasını çıkartır
tar ztvf home.tar.gz \| grep abc	tar.gz içinde arama yapar
gzip -d home.gz	gzip dosyasını çıkartır
zgrep 'abc' /var/log/maillog*.gz	Log dosyası içinde çıkartmadan arama imkanı sağlar

Kurulum

Komut	Açıklama
yum install paket adı	RHEL tabanlı sistemlerde paketi kur
yum remove paket adı	RHEL tabanlı sistemlerde paketi sil
yum info httpd	RHEL tabanlı sistemlerde paket hakkında bilgi verir
yum groupinstall 'Development Tools'	RHEL tabanlı sistemlerde grubu kurar
yum grouplist \| more	RHEL tabanlı sistemlerde yum gruplarını listeler
apt-get install paket adı	Debian tabanlı sistemlerde paketi kur
apt-get purge paket adı	Debian tabanlı sistemlerde paketi sil
apt-get install paket-ismi	Debian tabanlı sistemlerde paketi kur
apt-get remove paket-ismi	Debian tabanlı sistemlerde paketi sil
apt-get update	Debian tabanlı sistemlerde depo bilgilerini günceller
apt-get upgrade	Debian tabanlı sistemlerde kurulu paketleri günceller

Temelde tüm derleme işlemleri aşağıdaki komutlar aracılığı ile yapılmaktadır.

Komut	Açıklama
./configure
make
make install

Arama

Komut	Açıklama
grep ifade dosya	dosya içerisinde geçen ifadeyi aratır
grep -r ifade dosya	özyineli bir şekilde belirtilen ifadeyi aratır
locate dosya	belirtilen dosyayı aratır
find . -name "mertcan*"	adında mertcan geçen dosyaları aratır
find . -type f -size +100k	100k dan büyük olan dosyaları aratır
find . -type f -size +100k -a -size -110k	100k ve 110k arasında dosyaları aratır
sed	akış editörü ve text manipülasyonu

SSH

Komut	Açıklama
ssh kullanıcı@host	belirtilen makineye bağlanır
ssh kullanıcı@host -p port	belirtilen makineye belirtilen port ile bağlanır
telnet host	telnet portu ile makineye bağlanır

Dosya Transferi

Komut	Açıklama
scp kullanıcı@host:aktarılacakdosya.txt /home/mertcan	belirtilen makineye dosya transferi yapar
rsync -a /home/mertcan /yedekler	kaynak ve hedef arasında senkronizasyon sağlar

Disk Kullanımı

Komut	Açıklama
df -h	diskler hakkındaki son durum görülür
df -i	boş inode durumu görüntülenir
fdisk -l	disk tipleri ve boyutlarını görüntüler
du -ah	dizinlerin kullandıkları alanı okunaklı olarak gösterir
du -sh	dizinin kullandığı toplam alanı gösterir
findmnt	dosya sistemindeki bağlı tüm dizinleri detaylı bir şekilde gösterir
mount /dev/sda /mnt	diski /mnt ye bağlar

Dizin

Komut	Açıklama
cd	Birinci seviye dizine gider
cd -	Bir önceki dizine döner
cd ~	Home dizinine geçer
cd ..	Bir üst dizine gider
cd dizin	Belirtilen dizine gider

Bonus

Komut	Açıklama
history -c	komut satır geçmişini temizler
clamscan -r -z --remove --verbose /home	Virüs tarama ve silme işlemi
du -h --max-depth=1 \| sort -hr	Dizinlerin toplam boyutlarını gösterir
find /home/mertcan/ -type f -exec grep -H 'yazı' {} ;	Dizin içerisinde yaziyı aratır
dd if=debian.iso of=/dev/sdb	Iso kalıbını USB veya DVD ye yazdırma
shred —verbose —random-source=/dev/zero —iterations=5 /dev/sda	Ultra güvenli disk silme
find -type f -exec chmod 644 {} ;	Tüm dosya izinlerini 644 yapar
openvpn --config client.ovpn	VPN sunucusuna bağlantı sağlar
sensors	Donanım parçalarının ısılarını verir
gcc -o output input.c	C kodunu derler
rdesktop X.X.X.X	RDP bağlantısı sağlar
ssh root@X.X.X.X \| cat /dev/null > ~/.bash_history	Bash geçmişini temizler

Kaynak: https://mertcangokgoz.com/temel-linux-komutlari/

Ref: https://github.com/nuriakman/PHP-Egitimi/blob/master/konular/linux.temel.komutlar.md